Βρύσες

Τη σχολική χρονιά 1998-99 και 2000-2001 η περιβαλλοντική ομάδα του Γυμνασίου – Λυκείου Πτελεού ασχολήθηκε με το θέμα : ‘‘Οι Βρύσες της περιοχής μας’’, δηλαδή Πτελεού, Αγίων Θεοδώρων.Είδαν από κοντά και μελέτησαν όλες τις βρύσες της περιοχής, γεγονός που τους έδωσε τη δυνατότητα να μελετήσουν το φυσικό περιβάλλον της περιοχής τους, να το αναζητήσουν, να το ερευνήσουν και να το προστατεύσουν, διότι οι βρύσες αποτελούν μνημεία της φύσης. Η βρύση ήταν ένα σημαντικό στοιχείο για τη λειτουργία των οικισμών. Είναι , λοιπόν σημαντικό ότι μέσω της έρευνας της ομάδας, έγιναν γνωστές σε όλους μας οι συνθήκες κάτω από τις οποίες χτίσθηκαν οι βρύσες, το ποιο σκοπό εξυπηρετούσαν , τα υλικά κατασκευής τους, οι επιγραφές τους και γενικά η ιστορία τους .Η έρευνα αυτή δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του Γυμνασίου – Λυκείου Πτελεού στη διεύθυνση: http://gym-pteleou.mag.sch.gr

“ΒΡΥΣΗ ΤΟΥ ΜΠΕΗ”

Η βρύση βρίσκεται στο δυτικό άκρο του χωριού. ‘Άρχισε να κατασκευάζεται το 1933. Τα χρήματα για την κατασκευή της τα διέθεσε κάποιος Τούρκος Μπέης αλλά την κάθε αυτού κατασκευή την είχαν αναλάβει μάστοροι από την Κοζάνη. Είναι κατασκευασμένη από αμυγδαλωτή, κοκκινωπή πέτρα, πελεκημένη, ενώ χρησιμοποιήθηκε και ασβεστοκονίαμα. Η βρύση αποτελείται από δύο μέρη. Το πρώτο μέρος βρίσκεται σε σχετικά καλή κατάσταση ενώ το δεύτερο βρίσκεται σε χειρότερη. Στην είσοδό της υπάρχει ένα μικρό μονοπάτι το οποίο είναι χτισμένο με πέτρες ενώ το νερό τρέχει μέσα από σιδερένιους σωλήνες. Στην οροφή της υπάρχει ένα υπόστεγο το οποίο όμως είναι μισοκατεστραμμένο. Οι μόνες επιγραφές που υπάρχουν είναι αυτές που μας πληροφορούν για την χρονολογία κατασκευής της. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ο “Μπέης” έδωσε διαταγή να χτιστεί μια βρύση η οποία θα μπορούσε να προσφέρει στους κατοίκους της περιοχής πόσιμο νερό για ικανοποιούν τις ανάγκες τους. Έτσι ο “Μπέης” προσέλαβε μαστόρους από την Κοζάνη, οι οποίοι είχαν χτίσει πολλά σπίτια στην περιοχή μας. Αργότερα η βρύση αναπαλαιώθηκε αλλά παρ’ όλα αυτά σήμερα βρίσκεται σε πολύ άσχημη κατάσταση. Για πολλά χρόνια αποτελούσε την κύρια πηγή νερού στο χωριό μας αλλά σήμερα δεν χρησιμοποιείται. Οφείλει το όνομά της στο δημιουργό της. Το νερό της παλαιότερα χρησιμοποιούνταν για τις ανάγκες των ανθρώπων (πλύσιμο ρούχων, σβήσιμο δίψας) αλλά σήμερα το νερό της δεν χρησιμοποιείται γιατί ίσως να είναι μολυσμένο. Εκείνη την εποχή το δυτικό μέρος του Πτελεού υδροδοτούνταν από την βρύση του “Μπέη” ενώ το ανατολικό υδροδοτούνταν από τη βρύση του “Γεροκωσταντή” και το ρέμα του “Παλαβογιάννη” αντίστοιχα. Το νερό της βρύσης “Κατσέλω” δεν ήταν πόσιμο.

“ΒΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΙΝΑΣ”

Την έχτισε ο Ζήσης Παπακωσταντίνου γύρω στο 1975 που ήταν λογιστής στην Αθήνα. Επειδή είχε πολλά κτήματα και περιβόλια έκανε ένα δώρο στον τόπο του, δηλαδή τη βρύση. Η πηγή είναι 100 μέτρα πιο πάνω. Η πηγή δεν έχει πολύ δύναμη, αλλά το νερό είναι καλής ποιότητας. Το καλοκαίρι τρέχει αδιάκοπα αλλά το καλοκαίρι πρέπει να την καθαρίσεις για να τρέξει. Η βρύση έχει μία επιγραφή που λέει: “Ο διψών ερχέτω προς εμέ και επινέτω.”

“ΒΡΥΣΗ ΣΤΑΥΡΟΥ”

Τη βρύση αυτή την έχτισε η Κοινότητα Πτελεού στη δεκαετία του '80.Τροφοδοτείται από τον αγωγό ύδρευσης της Κοινότητας Πτελεού. Ο αγωγός παίρνει το νερό από την πηγή Παλιοσκιά και στη διαδρομή του από την θέση Σταυρός δίνει νερό στη βρύση. Το νερό της είναι πεντακάθαρο γιατί δεν παραμένει μέσα σε δεξαμενές ή σε άλλες σωληνώσεις. Είναι χτισμένη με πέτρες και χρησιμοποιείται για το πότισμα τω ζώων. Η βρύση είναι δίπλα στον κεντρικό δρόμο Πτελεού-Αλμυρού. Δίπλα στη βρύση υπάρχει ένα πλατάνι και ακόμα πιο πέρα ομώνυμο εκκλησάκι.

“ΒΡΥΣΗ ΑΓΙΟY ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΩΝΑ”

Η βρύση βρίσκεται στους πρόποδες του βουνού Χλιμού, σε ένα εξωκλήσι που έχει το ομώνυμο όνομα, οποίο παλιά ήταν ένα μοναστήρι. Αυτή η βρύση βρίσκεται βορειοανατολικά του χωριού Πτελεού σε απόσταση περίπου 3 χιλ. Η βρύση δεν μας δίνει κανένα στοιχείο για την χρονολογία κατασκευής της. Πολλοί άνθρωποι του χωριού πιστεύουν ότι η βρύση είναι πάρα πολύ παλιά και έχει παίξει πάρα πολύ σημαντικό ρόλο στους χωριανούς. Τα υλικά κατασκευής είναι πάρα πολύ απλά, όπως διαπιστώνουμε σήμερα. Η βρύση χτίστηκε από πέτρες όπου βρισκόταν στην ευρύτερη περιοχή, αλλά επειδή εκείνη την εποχή δεν υπήρχε τσιμέντο, την στερέωναν με λάσπη. Επίσης εκεί που βγαίνει το νερό υπάρχει μια "κούπα" η οποία είναι μια πέτρα πού μάλλον είχε χτιστεί από τους χωρικούς οι οποίοι της έδωσαν αυτό το σχήμα. Οι πέτρες που αναφέραμε παραπάνω δημιουργούν ένα τοίχωμα που στο κέντρο είναι η κούπα, κάτω από την κούπα υπάρχει ένα αυλάκι το οποίο οδηγεί το νερό που πέφτει σε μία διαδοχική βρύση όπου πίνουν νερό τα ζώα. Στη βρύση δεν σώζονται επιγραφές. Τέλος η βρύση υδροδοτείται από υπόγεια νερά τα οποία ξεκινούν από την κορυφή του βουνού. Τα νερά μαζεύονται στέρνα και μετά πηγαίνουν στη βρύση με έναν σωλήνα. Η χρησιμότητα της βρύσης υπήρξε σημαντική. Σήμερα όμως παραμένει ένα αξιοθέατο.

“ΒΡΥΣΗ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΠΤΕΛΕΟΥ”

Η βρύση υπολογίζεται ότι έχει κατασκευαστεί στις αρχές του 1900.Η κατασκευή της ήταν προσφορά του Δήμου Πτελεού. Τα υλικά κατασκευής είναι τσιμέντο, τσιμεντόλιθα και πλάκες Καρύστου. Η βρύση είναι τετράγωνη και το σχέδιό της θυμίζει σπίτι. Έχει χτιστεί από τσιμεντόλιθα αλλά εξωτερικά είναι χτισμένη από πέτρες Καρύστου. Η πηγή υδροδοτείται από το Δίκτυο Ύδρευσης του Δήμου. Η βρύση της πλατείας δεν έχει κάτι το ιδιαίτερο στην ιστορία της απλά η παρουσία της ομορφαίνει την πλατεία. Τέλος, χρησιμεύει στην ανακούφιση της δίψας του περαστικού. Γιατί, από την στιγμή που βρίσκεται στην πλατεία, από την χρησιμότητά της δεν επωφελούνται μόνο οι χριστιανοί αλλά και οι περαστικοί πολίτες – τουρίστες.

“ΒΡΥΣΗ ΚΑΤΣΕΛΩ Ή ΑΜΕΡΙΚΑΝΑΣ”

Η βρύση βρίσκεται στο κεντρικό μέρος του χωριού. Δεν μπορούμε να χρονολογήσουμε με ακρίβεια τη βρύση. Η βρύση δημιουργήθηκε προς τιμήν του "Κατσέλου" και της "Αμερικάνας". Και αυτή η βρύση είναι κατασκευασμένη από αμυγδαλωτή, κοκκινωπή πέτρα, πελεκημένη, ενώ χρησιμοποιήθηκε και ασβεστοκονίαμμα για το χτίσιμό της. Είναι ορθογώνια και από δίπλα της προεξέχουν δύο βάσεις για να μπορεί κάποιος να κάθεται. Από κάτω της υπάρχουν δύο αυλάκια στα οποία κυλούνε νερά. Την "Κατσέλω" ή "Αμερικάνα" την ονόμασαν έτσι επειδή το πρώτο σπίτι που χτίστηκε στην περιοχή το είχε ο Ευάγγελος Γραμματίκας με τη γυναίκα του που ήρθαν από το εξωτερικό. Στον Ευάγγελο Γραμματίκα είχαν δώσει το ψευδώνυμο "Κατσέλος" και στη γυναίκα του το ψευδώνυμο "Αμερικάνα”. ‘Έτσι έμειναν τα ονόματα αυτά στη βρύση. Τα παιδιά και οι μεγάλοι έχουν επινοήσει διάφορες ιστορίες όπως ότι έχουν θάψει την “Αμερικάνα" στη βρύση και κάθε βράδυ κάνει βόλτες στριγκλίζοντας. Η βρύση υδροδοτείται από το οικόπεδο του "Τάσου Χριστόπουλου" όπου σήμερα υπάρχουν καλαμιές, αλλά παλαιότερα υπήρχαν λεύκες και ανάβρα. Έδινε στους ανθρώπους νερό για τα ζώα αλλά και τους ίδιους ενώ όσο από αυτό περίσσευε χρησιμοποιούνταν για το πλύσιμο των ρούχων. Ήταν επίκεντρο δραστηριότητας του χωριού και θεωρούνταν θεϊκό δώρο.

“ΑΓ. ΙΩΑΝΝΗΣ”
Η βρύση βρίσκεται στην αυλή του ομώνυμου ναΐσκου στο κέντρο του Πτελεού.

“ΒΡΎΣΗ ΒΡΩΜΟΝΕΡΑ”

Η βρωμονέρα κατασκευάστηκε γύρω στο 1980 με ασβέστη, άμμο και πέτρες που οι ντόπιοι τις ονομάζουν "σιδερόπετρες" και που μεταφέρθηκαν με γαϊδούρια επί πολλές μέρες. Επειδή το νερό της δεν ήταν καθαρό της δόθηκε η ονομασία "Βρωμονέρα". Έτσι ονομάστηκε και η γύρω περιοχή. Το νερό της το έπιναν μόνο τα ζώα. Η "Βρωμονέρα" είναι περίπου δύο μέτρα και έχει ύψος 50 εκατοστά. Στη μέση υπάρχει ένα χώρισμα για να κρατάει το νερό. Αυτή η βρύση συνδέεται με ένα αυλάκι πλάτους 50 εκατοστών και μήκους 3-4 μέτρα περίπου.Παλαιότερα οι κάτοικοι για να κάνουν οικονομία στο νερό των σπιτιών τους, τα ζώα τα πότιζαν στη "Βρωμονέρα".Σήμερα η βρύση τρέχει λίγο νερό που δεν χρησιμοποιείται για κανένα λόγο κι από κανένα κάτοικο.

“Η ΒΡΥΣΗ ΣΤΟ ΠΗΓΑΔΙ ΠΤΕΛΕΟΥ”

Η βρύση βρίσκεται στην άκρη στη θάλλασα, στο Πηγάδι Πτελεού στη μέση της παραλίας.Χτίστηκε το 1984 “εις μνήμην Αθηνάς Παπαστεργίου” όπως επισημαίνει μία επιγραφή. Χτίστηκε με μικρές πράσινες πέτρες. Από αυτή τη βρύση παίρνουν νερό τα ψαροκάικα ή τα άλλα τουριστικά σκάφη.Αυτή η βρύση είναι σημαντική για όλους.

“ΒΡΥΣΗ ΠΑΛΑΒΟΓΙΑΝΝΗ”

Αυτή η βρύση βρίσκεται λίγο πιο έξω από τον Πτελεό και ονομάζεται βρύση του Παλαβογιάννη. Ονομάζεται έτσι επειδή τον καιρό που χτίστηκε πέρασε από εκεί κάποιος Παλαβαγιάννης. Χτίστηκε το 1900 από τους κατοίκους του Πτελεού με τσιμέντο, πέτρες και χώμα. Δε φαίνεται φαίνεται καμία επιγραφή γιατί έχει θαφτεί από μπάζα, διάφορα φυλλώματα και βάτα. Υδροδοτείται από μια πηγή που βρίσκεται κοντά στο χωριό και ονομάζεται Χλυμόδα. Παλιά τη χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι του χωριού για διάφορες δουλειές. Όμως κουράζονταν πού για να φτάσουν σε αυτή.Τώρα τη βρύση αυτή δεν την χρησιμοποιούν γιατί δεν έχει νερό. Ακόμη λέγεται πως όποιος έπινε νερό από αυτή τη βρύση τρελαινόταν.

“ΒΡΥΣΗ ΤΟΥ ΑΗ-ΓΙΑΝΝΗ”

Βρίσκεται στο νεκροταφείο του Πτελεού. Έχει χτιστεί το 1994, δωρεά της Γεωργίας συζύγου του Χαράλαμπου Αλαμανιώτη και εξυπηρετεί τις ανάγκες του χωριού. Υδροδοτείται από τον Πτελεό και είναι χτισμένη με πέτρες.

“ΒΡΥΣΗ ΙΤΙΑΣ”

Η βρύση της Ιτιάς βρίσκεται στη θέση "Ιτιά" έξω από το χωριό. Υδροδοτείται από το βουνό Χλιμός. Εδώ και λίγα χρόνια η βρύση έχει στερέψει. Παλιά αυτή η βρύση βοηθούσε στις καλλιέργειες των ανθρώπων. Είναι κατασκευασμένη από διάφορα είδη πέτρας. Το μέγεθός της είναι περίπου στα δύο μέτρα ύψος και ένα μέτρο πλάτος.

“ΒΡΥΣΗ ΤΟΥ ΓΕΡΟΚΩΣΤΑΝΤΗ”

Η βρύση του Γεροκωσταντή χτίστηκε γύρω στα 1800 μ.Χ. Κατασκευαστής της ήταν κάποιος Γεροκωσταντής είχε χτιστεί στο ανατολικό άκρο του χωριού και υδροδοτείται από το ρέμα του Παλαβογιάννη. Χτίστηκε από αμυγδαλωτή, κοκκινωτή πέτρα πελεκημένη και χρησιμοποιήθηκε ασβεστοκονίαμα για το χτίσιμό της. Ήταν ένα ορθογώνιο κτίσμα που είχε σκαλιστές κούπες σε ύψος μισό μέτρο από το έδαφος για να πίνουν οι άνθρωποι, ενώ κάτω υπήρχαν λεκάνες από λαξευτή πέτρα για να πίνουν τα ζώα. Αποτελούσε επίκεντρο δραστηριότητας του χωριού και θεωρούνταν θεϊκό δώρο γι’ αυτό άλλωστε και οι κάτοικοι της περιοχής έδιναν μεγάλη σημασία στην κατασκευή της. Ήταν επίκεντρο χαράς και κοινωνικότητας και η επίσκεψη σ’ αυτήν ήταν καθημερινή απασχόληση κυρίως των ανύπαντρων κοριτσιών.Το νερό της εκτός από πόσιμο χρησιμοποιούνταν και για το πλύσιμο των ρούχων.Λέγεται ότι κατά τον πόλεμο με τους Γερμανούς όταν τραυματίζονταν κάποιος άνθρωπος πήγαινε στη βρύση αυτή να ξεπλύνει τις πληγές του γιατί ήταν η μόνη βρύση της περιοχής.Σήμερα η βρύση έχει μπαζωθεί και πάνω της έχει δημιουργηθεί μια παιδική χαρά.